Kan internationaal jeugdwerk klimaatvriendelijk zijn?

De klimaatcrisis heeft een diepgaande impact op ons allen. Dagelijks horen we nieuws over verlies van biodiversiteit, ontbossing, waterschaarste, natuurrampen, vervuiling of het uitsterven van soorten. Over de hele wereld raken ecosystemen het noorden kwijt, met alle maatschappelijke gevolgen van dien.

Ook jongeren worden getroffen door deze crisis, zowel mentaal als fysiek. Daarom nemen we de inspanningen voor een duurzamere wereld in Europees jeugdbeleid en (internationaal) jeugdwerk onder de loep.
 

Jongeren halen aan dat in de eerste plaats het aanbod aan klimaatvriendelijke reisopties vergroot moet worden.

Het onderzoek

Antwoorden op de crisis

Welke initiatieven werden laatste jaren genomen vanuit de Europese instellingen, maar ook door jongeren en hun organisaties zelf? We zetten er enkele op een rijtje.

Duurzame dilemma’s

Kritische noot? Bovenstaande beleidsinitiatieven focussen doorgaans enkel op het ecologisch aspect van duurzaamheid. Dat gaat erom dat de planeet leefbaar en gezond blijft. Maar een meer holistische kijk op duurzaamheid houdt ook met sociale, culturele en economische aspecten rekening. Zorgen voor de planeet staat niet los van de zorg voor mens en samenleving. Gezondheid, voedsel, een dak boven ons hoofd, onderwijs, inspraak, verbondenheid… het maakt allemaal deel uit van een duurzame wereld

Die aspecten gaan vaak hand in hand, maar soms beïnvloeden ze elkaar op een negatieve manier. Dat is bij uitstek zo voor transport. Terwijl internationale samenwerking en uitwisseling op heel wat manieren bijdragen tot een wereld met meer verbondenheid, hebben de vliegtuigverplaatsingen die daarvoor nodig zijn een negatieve milieu-impact.

Moeten we dan besluiten dat we maar beter ophouden met uitwisseling over de grenzen heen?

Doordacht duurzaam

Volgens onderzoekers Bárta en Ples is dat een overhaaste conclusie. In hun studie over de relatie tussen duurzaamheid en internationale mobiliteit (2021), beschrijven ze hoe internationale projecten op verschillende niveaus verduurzaamd kunnen worden . Heel wat projecten doen dat ook al.

  1. Eerst is er het procesniveau. Organisaties kunnen een duurzaamheidsstrategie en -beleid bepalen en toepassen in hun activiteiten. Het gaat hier over praktische toepassingen zoals verminderen en recycleren van afval, gebruiken van lokale producten en diensten of het beperken van vliegtuigreizen.
  2. Een tweede niveau gaat over de inhoud van het internationaal project. Hier zijn drie vormen:
    • Activiteiten: Heel wat internationale uitwisselingen of vrijwilligersprojecten hebben duurzaamheid als kernthema. Jongeren maken op een niet-formele manier kennis met onderwerpen als inclusief werken, biologisch tuinieren of vegetarisch koken, en zetten acties op touw om het bewustzijn bij anderen te vergroten.
    • Vormingen: In het vormingsaanbod voor jeugdwerkers duikt dit thema steeds vaker op. Tijdens seminaries of cursussen wordt uitgewisseld over hoe duurzaamheid in organisaties een plek kan vinden en welke vaardigheden daarvoor nodig zijn. Zo wordt aan capaciteitsopbouw gedaan.
    • Het goede voorbeeld geven: organisaties kunnen anderen tot duurzaamheid aanzetten door te communiceren over hun aanpak, goede praktijken te delen of selectief te zijn in de keuze van hun projectpartner.

Het belangrijkste element? De strategie, want die beïnvloedt alle andere acties. “Het spreekt voor zich dat projecten die duurzaamheid als thema kiezen, hun projecten best ook op een zo duurzaam mogelijk manier aanpakken. Jongeren zijn immers erg gevoelig aan groene hypocrisie of greenwashing”, beklemtonen de onderzoekers. 

Duurzaam potentieel volgens jongeren

Maar wat denken jongeren zelf? In de studie ‘Learning Mobility in Times of Climate Change’ werden ruim 1.500 jongeren uit Frankrijk, Duitsland, Finland, Estland, China, Turkije en het VK bevraagd . “Veel jongeren vinden dat reizen op een jonge leeftijd hun persoonlijke en culturele horizon verruimt”, opent het rapport. En verder: “Het verrijkt hun ontwikkeling en versterkt hun sociaal engagement.”  Tegelijk tonen de deelnemers aan de studie zich bezorgd om het klimaat: “Ze zijn zich erg bewust van de connectie tussen persoonlijke keuzes en klimaatverandering.” Dat is vooral het geval voor jongeren die al internationale ervaringen op zak hebben.

Terwijl de jongeren zich kritisch uitlaten over ‘virtuele’ mogelijkheden ter vervanging van fysieke mobiliteit, lijken ze wel bereid een andere manier van reizen te verkennen. Zoals: minder reizen, vliegen vermijden en langer ter plaatse blijven. Al halen de bevraagde jongeren ook aan dat in de eerste plaats het aanbod aan klimaatvriendelijke reisopties vergroot moet worden. Daarvoor zijn structurele veranderingen nodig, die in handen liggen van doorgaans niet-zo-jonge beleidsmakers. 

Ook zegt (slechts) één op vijf jongeren dat ze zich individueel of collectief inzetten tegen de klimaatverandering. Er lijkt dus nog veel potentieel te zijn voor internationaal jeugdwerk dat jongeren op dat vlak stimuleert en ondersteunt.


Wat doet JINT?

Een greep uit de verschillende manieren waarop JINT haar steentje bijdraagt aan een duurzamere wereld:

Mensen samenbrengen, kennis verspreiden

  • Voor organisatoren van publieksactiviteiten en vormingen, zijn er duurzaamheidsrichtlijnen en een checklist
  • In 2021 organiseerde JINT mee de Offenburg Talks#4. Een groep experten wisselende op die bijeenkomst kennis uit over het thema ‘Environment, Climate Change and Sustainable Development – How Green is Youth Work’. Dat resulteerde in onder meer een rapport en een reeks video’s.
  • In 2023 trekt JINT mee aan de kar van een Europese conferentie over duurzaamheid en leermobiliteit in Duitsland. Organisaties, beleidsmakers en onderzoekers uit Vlaanderen krijgen de kans om daar een aantal duurzame dilemma’s in de context van internationaal jeugdwerk te verkennen.

Projecten ondersteunen

  • Erasmus+ Jeugd en het European Solidarity Corps stimuleren duurzaam reizen door een hogere reisvergoeding en extra reisdagen.
  • In de periode 2021-2027 streeft JINT ernaar dat 30% van alle projecten thematisch focussen op duurzaamheid en/of op een meer duurzame manier uitgevoerd worden.

Interne acties doorvoeren

  • JINT ontwikkelde een visie over ‘rechtvaardige duurzaamheid’, waarin naast ecologische ook sociale, culturele en economische elementen vervat zijn. 
  • In 2022 kwamen er vernieuwde richtlijnen voor internationale dienstreizen van het eigen personeel. Streefdoel: minstens 25% per trein.
  • De milieu-impact van alle vliegreizen van JINT worden via Greentripper gecompenseerd. Zo steunde JINT in 2021 projecten voor bosbehoud in Zambia.

Auteur: Sofie Van Zeebroeck
Illustratie: Coline Graphic

Dit artikel verscheen in de 8e editie van het SCOOP-magazine.

Lees verder