Van safe space naar brave space
Het Erasmus+-Jeugdpartnerschap Circus Clinic- The art of wellbeing zoekt de kruisbestuiving op tussen circuspraktijk en welzijn. Via praktijkonderzoek en werksessies gaan circusorganisaties in dialoog met de jeugdhulp, geestelijke gezondheidszorg, experten en professionals uit het welzijnssector.
Benieuwd hoe dat loopt? Wij ook, dus gingen we langs bij een werksessie bij projectcoördinator Cirkus in Beweging.
Wanneer we circus beoefenen, dragen we zorg voor het individu in de groep.
Cirkus in Beweging is een open huis voor circuseducatie. Kinderen, jongeren en volwassenen kunnen er proeven van en experimenteren met circuskunsten. Via haar internationale projecten en samenwerkingen wil ze jeugdcircus in het bijzonder verder versterken.
Vallen en opstaan
Het is rustig in de straten van Leuven. We zijn op zoek naar de bibliotheek Tweebronnen, waar het kantoor van Cirkus in Beweging een tijdelijk onderkomen vindt. Als we binnenwandelen wordt de stilte van buiten al snel doorbroken. Rond de tafel zitten een vijftiental medewerkers van circusorganisaties uit België, Italië en Tsjechië. Ze leggen de laatste hand aan de vrucht van een intens traject: een handboek rond mentaal welzijn en circus. Aan enthousiasme is er alvast geen gebrek: geanimeerd leggen ze ons uit wat ze de afgelopen maanden hebben verwezenlijkt, met bijhorende foto’s en herinneringen.
“Lang stilzitten aan tafel, daar zijn we niet goed in”, lacht iemand. “De vorige bijeenkomsten waren actiever, met verschillende workshops en projectbezoeken.” De foto’s tonen ons wat we verwachten van circus: jongleren en acrobatie. Maar achter die beelden schuilt meer dan louter entertainment: ze tonen hoe de drie organisaties met vallen en opstaan – letterlijk dan - onderzochten en uittesten wat circus kan betekenen voor het mentaal welzijn van jongeren.
Veiligheid voorop
We laten de groep verder werken, en zoeken een plekje om te praten met Hana Davidová, lesgever in CIRQUEON (Tsjechië) en Sarah Cinardi, lesgever in Fondazione Uniti per Crescere Insieme (Italië).
Hana: “Er zijn veel verschillen tussen onze organisaties, maar een duidelijke common ground is ons streven naar het creëren van veilige omgeving voor de deelnemers aan onze circusactiviteiten. Sarah stemt volmondig in: “the base of everything is safe space, that becomes a brave space.”
Sarah: “Een safe space geeft jongeren de moed om zichzelf te zijn, zich uit te drukken, angsten te overwinnen, nieuwe dingen te proberen, en nieuwe contacten aan te gaan.” Veiligheid als kernvoorwaarde om te groeien, dus. “Het creëren van zo’n safe space werkt om jongeren zichzelf te laten zijn en draagt op die manier bij aan hun mentale gezondheid” weten Sarah en Hana.
In circus leren jongeren ook hun grenzen verleggen, maar steeds op maat van hun kunnen: Sarah: “Als ik jongleerles geef denken mensen vaak: ‘ik ga dit nooit kunnen’. Ik zeg dan: je kan het nog niet, maar je gaat het kunnen. Dat is iets anders dan wat vaak wordt gezegd: “als je het maar genoeg wilt dan lukt het.” Nee, in circus is het eerder op verschillende niveaus. Je komt zoals je bent en op jouw niveau kan je dingen ontdekken, binnen je eigen limieten. You will arrive at your best, not the best.”
De kunst van welbevinden
Wat maakt Cirkus Clinic vernieuwend als project? Dat de expertise van circusscholen wordt samengelegd met deze van psychologen en psychomotorische therapeuten. De bevindingen worden nu verzameld in een tastbare uitkomst: een handboek “Circus Clinic: the art of wellbeing”. Dit bundelt inspirerende cases en werkvormen om circus als methodiek in te zetten voor de mentale gezondheid van jongeren.
Aan dat boek wordt dit weekend de laatste hand gelegd. Maar dat is niet de enige realisatie van het project. Sarah: “Een internationaal project is méér dan enkel de vooropgestelde taak tot een goed einde brengen. Het gaat ook om de culturele ontmoeting: je moet rekening houden met heel verschillende contexten. Ieder heeft ook zijn eigen rol in het proces, volgens eigen talenten.”
You will arrive at your best, not the best.
Ieder project zijn proces
Hana vindt het jammer dat het project bijna ten einde is, net nu er zo’n goede groepsdynamiek is. De samenwerking kende ook moeilijkere momenten. Wat toen hielp? Het gemeenschappelijke doel voor ogen houden: met circus de wereld verbeteren. Want dat circus een bijdrage kan leveren aan een betere wereld, daar zijn ze het over eens. “We geloven dat dat de principes die wij hanteren toepasbaar kunnen zijn in alle contexten en op die manier iedereen kunnen helpen”, benadrukt Hana.
“Intervisies kunnen ook van groot belang zijn voor onszelf, professionals”, zegt Sarah. Dat weet ze uit ervaring: zo gaf ze ooit circusles aan kinderen in vluchtelingenkampen in Italië. Iedereen betrokken bij dat project voelde de nood om expertise te delen en te praten over wat ze zagen en meemaakten. En zo komt een gangbare praktijk uit de hulpverlening ook het circus binnen gerold; kruisbestuiving gaat twee richtingen. “We zijn allemaal mensen, we hebben allemaal steun en zelfzorg nodig”, besluit Hana.
Weg met de tijgers
In het najaar van 2023 zal het handboek gelanceerd worden op evenementen in Italië, Tsjechië en België en verspreid worden in verschillende talen. Wat zijn hun toekomstdromen voor het partnerschap? “Het creëren van zoveel mogelijk safe spaces voor jongeren in de circuswereld. Én zoveel mogelijk kruisbestuivingen tussen circus en therapie teweegbrengen”
Hebben ze ook persoonlijke dromen? Sarah: “Ik zie graag deze combinatie van circus en therapie groeien in Italië, door de verspreiding van het handboek, maar ook door zelf mensen op te leiden. De circuswereld in Italië staat minder ver staat dan in België of Tsjechië, daarom was deze internationale samenwerking een grote meerwaarde voor mij persoonlijk.” Hana is dan weer zo gebeten door alles wat ze leerde in het partnerschap, dat ze zelf graag psychologie zou bijstuderen.
Hana vertelt hoe mensen vaak een te nauwe visie op circus hebben. “Ja: tijgers”, beaamt Sarah. We lachen, want trucjes met dieren, jongleren en clown zijn inderdaad de beelden die circus oproept. Het is dan ook een wens van hun allebei: dat het clichébeeld dankzij dit partnerschap wordt bijgesteld en het brede publiek de kracht van circus als methodiek gaat zien. Na het gesprek met Hana en Sarah is dat voor ons alvast het geval!
Veiligheid creëren voor de deelnemers aan onze circusactiviteiten, dat is onze common ground.
Jeugdpartnerschap
Circus Clinic is een Jeugdpartnerschap. In zo’n project zetten organisaties uit meerdere landen een langdurige internationale samenwerking op met impact op het jeugd- en jongerenwerk.
Tekst: Barbara Cleynen en Laure Lambert
Beeld: Pieter Doms
Dit artikel verscheen in de 9e editie van het SCOOP-magazine.